ऊर्जा खबर
काठमाडौं । नेपाललले भारतीय ऊर्जा बजारमा प्रतिस्पर्धी दरमा विद्युत बिक्रीको अनुमति पाएको छ । भारतको विद्युत मन्त्रालयको सहमतिमा अन्तरदेशीय विद्युत व्यापारका लागि स्वीकृति दिने निकायले सोमबार नेपाल विद्युत प्राधिकरणलाई भारतीय ऊर्जा एक्सचेन्ज मार्केटमा विद्युत बिक्री गर्न अनुमति दिएको हो ।
प्राधिकरणले पहिलो चरणमा नुवाकोटमा सञ्चालमा रहेका २४ मेगावाटको त्रिशूली र १५ मेगावाटको देवीघाट जलविद्युत केन्द्रबाट उत्पादित ३९ मेगावाट विद्युत भारतीय ऊर्जा एक्सचेन्ज (आइआइएक्स) मा बिक्री गर्न अनुमति पाएको छ । यी दुई विद्युतगृहबाट उत्पादित विद्युतलाई स्रोत मानी भारतीय बजारमा बिक्रीका लागि अनुमति दिइएको हो ।
प्राधिकरणले मंगलबार राति १२ बजेबाट ढल्केबर–मुजफ्फपुर ४०० केभी अन्तरदेशीय प्रसारणलाइनमार्फत विद्युत निर्यात सुरु गर्ने भएको छ । अहिलेसम्म यो अन्तरदेशीय प्रसारण लाइनमार्फत विद्युत आयातमात्र भइरहेकोमा अनुमति पाएको भोलिपल्टबाटै निर्यात पनि सुरु हुन लागेको हो ।
नेपालले भारतीय ऊर्जा एक्सचेन्ज (आइआइएक्स) मा विद्युत खरिद गरी आयात गर्न यसअघि नै अनुमति पाइसकेको छ । प्राधिकरणले गत बैशाख १७ गतेबाट आवश्यक परेको बेला आइआइएक्समार्फत प्रतिस्पर्धी दरमा विद्युत आयात गर्दै आएको छ । निर्यातको अनुमति पाएसँग नेपाल र भारतबीचको विद्युत व्यापार नयाँ चरणमा प्रवेश गरेको छ ।
ऊर्जा, जलस्रोत तथा सिँचाइमन्त्री पम्फा भुसालले भारतीय ऊर्जा एक्सचेन्ज बजारमा विद्युत बिक्री र खरिदका लागि प्रवेश गर्ने नेपाल दक्षिण एसियाकै पहिलो राष्ट्र बनेको बताएन् । ‘राजनीतिक, कुटनीतिक र प्रशासनिक तहको निरन्तरको प्रयासबाट नेपालमा खपत गरेर जगेडामा रहेको विद्युत भारतीय बजारमा बिक्रीका लागि अनुमति पाएका छौं,’ उनले भनिन्, ‘ यो २ मुलुकबीचको ऊर्जा व्यापारका लागि कोशेढुङ्गा हो ।’
उनले नेपालले प्रस्ताव गरेको ४५६ मेगावाटको माथिल्लो तामाकोसी, ६९ मेगावाटको मर्स्याङ्दी र ४५ मेगावाटको माथिल्लो भोटेकोसीबाट उत्पादिन विद्युत पनि भारतीय बजारमा बिक्री गर्न चाँडै अनुमति पाउने अपेक्षा गरेको बताइन् । भुसालले २ मुलुकबीचको विद्युत व्यापारलाई अहिलको अवस्थासम्म ल्याई पुर्याउन महत्त्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्ने सम्बन्धित सबै सरोकारवाला निकायको योगदान रहेको बताइन् ।
प्राधिकरणका कार्यकारी निर्देशक कुलमान घिसिङले विद्युत निर्यातका लागि भारतीय पक्षबाट सहमति प्राप्त भएसँगै नेपाल–भारतबीचको सम्बन्धमा अर्को आयाम थपिएको बताए । उनले लामो समयको प्रयासपछि नेपालको विद्युत भारतीय बजारमा निर्यात गर्न बाटो खुलेको र यसले जलविद्युत क्षेत्रको विकासमा पनि ठूलो छलाङ मारेको बताए ।
‘विद्युत निर्यातको सुरुआत थोरै परिमाणबाट भए पनि चाडै नै हामीले प्रस्ताव गरेका तामाकोसीसहित अन्य जलविद्युत आयोजनाको विद्युत भारतीय बजारमा पठाउन सक्नेछौं भन्ने विश्वास लागेको छ’ उनले भने । अब भारतको केन्द्रीय विद्युत प्रणालीअन्तर्गत दैनिक विद्युत बजार (डे अहेड मार्केट) मा नेपालले विद्युत बिक्री गर्ने उनले बताए ।
प्राधिकरणले हरेक दिन बिहान १० बजेदेखि मध्यान्न १२ बजेसम्म एक्सचेन्ज बजारमा बिक्री गरिने विद्युतको परिमाणसहित बिडमा प्रतिस्पर्धा गर्नेछ । विद्युत प्रणाली मार्फत तय हुने ‘मार्केट क्लियरिङ प्राइस’का आधारमा विद्युतको प्रति युनिट बिक्री दर तय हुने प्राधिकरणले जनाएको छ । विद्युतको प्रतिस्पर्धात्मक दर तय भएपछि रातिको १२ बजेदेखि अर्को दिनको रातको १२ बजेसम्म अर्थात् २४ घण्टा विद्युत निर्यात हुनेछ । भारतमा कोइलाको मूल्य बढ्दा एक्सचेन्ज मार्केटमा प्रति युनिट विद्युतको मूल्य २८ भारतीय रुपैयाँ (भारु) सम्म पुगेको थियो ।
प्राधिकरणकोतर्फबाट एक्सचेन्ज बजारको सम्पूर्ण कारोबार नेपालसँगको विद्युत् व्यापारका लागि तोकिएको सम्पर्क निकाय एनटिपिसी विद्युत व्यापार निगम (एनभीभीएन) ले गर्नेछ । एनभीभीएनले हरेक दिनको कारोबार सम्बन्धी विवरण प्रत्येक दिन साँझ ६ बजे प्राधिकरणलाई पठाउनेछ ।
